Main Area

De voedingstoffen

Posted on juni 9th, 2017

Hoe leven op aarde mogelijk is

Wat je eerst moet weten: fotosynthese

Voor hun leven op aarde zijn mensen, dieren en planten op elkaar aangewezen. Met de uitwisseling van maar enkele elementen – zuurstof, koolstofdioxide en water – is hun stofwisseling onlosmakelijk met elkaar verweven. Het begint met de fotosynthese. De fotosynthese vormt de basis van alle leven op aarde. Planten zijn pas levensvatbaar nadat ze konden kiemen met water dat ze uit een vruchtbare bodem halen. Dit is het begin van het leven van een plant. Als dan de eerste lentezon de grond opwarmt ontstaan scheuren in de grond, en begint een plantje zich in de grond af te tekenen. Zeker met magnesium en nitraat voeden de wortels zich om te kunnen groeien. Het plantje groeit naar het licht. Komt bij lange dagen warmte en een zachte regen, en het gekiemde zaadje heeft de kracht om uit zichzelf tot een plant uit te groeien.

In het bijzonder koolstofdioxide en water voeden hun levensverrichtingen. Met een precisie, die in hun DNA opgeslagen zit, bouwen planten uit anorganische koolstofdioxide (CO2) en uit water (H20) organische stoffen als suikers, vetten en eiwitten. In die voedzame stoffen en in alle andere organische stoffen die we nodig hebben om te leven is koolstof (C) het centrale element. Wat koolstof zo bijzonder maakt, is dat het lange ketens van koolstofatomen kan bouwen en kan binden met waterstof (H) en zuurstof (0) tot stabiele moleculen, precies zoals bij suikers, vetten en eiwitten. Met koolstof bouwen planten evengoed vitaminen en andere werkzame organische stoffen, die ze samen met de mineralen, vetten, eiwitten en suikers opslaan in hun wortels en zaden. Anders gezegd, planten die men natuurproducten noemt, barsten van de nutriënten. Dat mensen en dieren levenskracht putten uit planten, hebben ze te danken aan de voedingstoffen die planten voortbrengen. Ze zijn de meest ideale voedingsbron in de voedselketen om de stofwisseling optimaal te laten functioneren, alleen al omdat ze de aanvallen van buitenaf op ons lichaam helpen tegenhouden, en zo het gevaar van ziekte afwenden.

Koolstof doorloopt een kringloop: denk maar aan de koolstof in dode planten die als fossiele brandstof (gas, steenkool) wordt hergebruikt. Zoals koolstofdioxide een afbraakproduct is dat in de lucht opgaat bij de verbranding van fossiele brandstoffen, en bij het uitademen door mens en dier volgend op de energieproductie, zo dient koolstofdioxide als bouwstof voor de fotosynthese. De zuurstof die bij de fotosynthese vrijkomt, wordt door de planten aan de lucht afgestaan. Aldus zorgen de vele planten op aarde en in zee voor een zuurstofrijke omgeving. Uitgerekend zuurstof hebben mensen en dieren nodig. Zuurstof, die onze longen inademen, is een onmisbare schakel in het complexe mechanisme dat onze stofwisseling heet. Zuurstof geeft als het ware de kracht om de spieren te laten samentrekken, om te groeien, om oude cellen door nieuwe cellen te vervangen.

Alles in de natuur streeft naar evenwicht: pas als de aarde meer planten voortbrengt, kan de uitwisseling van zuurstof en koolstofdioxide bij planten, mensen en dieren blijven doorgaan zolang de bevolking er toeneemt. Het komt voor dat tijdens reacties met zuurstof onstabiele verbindingen ontstaan. Onstabiele verbindingen brengen het leven van planten, mensen en dieren in gevaar, waaraan ziekten toegeschreven worden (lees vrije radicalen). Mensen zijn planten- en diereneters. Uit planten en dieren halen we voedingstoffen, die men als micro- en macronutriënten onderscheidt. Tijdens de stofwisseling veranderen voedingstoffen in lichaamseigen stoffen, tijdens een proces van katabolisme en daaropvolgend een proces van anabolisme. Pas dan kunnen onze cellen de voedingstoffen als brandstoffen, bouwstoffen of beschermende stoffen benutten.

Het belang van de macronutriënten

De macronutriënten zijn koolhydraten, vetten en eiwitten.

Koolhydraten, vetten en eiwitten zijn brandstoffen, die inzetbaar zijn voor de energieproductie bij de mens. Dat geldt voor vet (glycerol en vetzuren), voor koolhydraten (glucose, fructose, galactose), en voor eiwitten (de aminozuren). Er komt behoorlijk veel energie vrij terwijl onze stofwisseling de brandstoffen, met behulp van zuurstof, omzet. Die energie dient voor een deel om ons warm te houden, en voor een ander deel om prestaties te leveren – om de spieren te bewegen, voor de hersenactiviteit – en voor de opbouw of de vernieuwing van lichaamsweefsel. Dankzij de warmte die vrijkomt blijft de lichaamstemperatuur op 36,7˚C. Bij koorts stijgt de temperatuur. Het geeft aan dat je een infectie hebt opgelopen. De eenheid van warmte wordt uitgedrukt in calorieën of in joule.

Verteerbare koolhydraten zijn de ideale brandstoffen voor onze stofwisseling: ze voorzien onze cellen snel van energie, en anders dan de vetten leveren koolhydraten amper energie (1 gram koolhydraten produceert 4 kcal). Met verteerbare koolhydraten bedoelen we suiker en zetmeel. Door suiker verkrijgen voedingsmiddelen een zoete smaak, terwijl zetmeel de vertering vertraagt, of bindkracht aan gerechten verleent. Ze beschrijven vezels als onverteerbare koolhydraten. Zij zijn opgebouwd uit lange, vaak vertakte suikerketens. Natuurproducten hebben de meeste vezels van alle voedingsmiddelen, en daardoor zijn onbewerkte natuurproducten onze garantie tegen welvaartsziekten. Vezels halen in ons een aantal beschermende eigenschappen naar boven net omdat ze niet verteerbaar zijn. De energie die uit vezels wordt vrijgemaakt, is verwaarloosbaar: 0 tot 2 kcal/g vezels.

Vet vormt onze isolatie, die ons tegen koude beschermt. Onze vetlaag zorgt voor een onbeperkte brandstoftoevoer. Een kleine hoeveelheid vetrijk voedsel levert veel energie (men zegt dat vet energie-dense is): uit amper 1 gram vet halen we 9 kcal energie. Toch zijn gezonde vetten onmisbaar. Als bouwstenen van onze celwanden, bijvoorbeeld. En niet het minst omdat gezonde vetten onze weerstand verbeteren, en ons voor ontstekingen behoeden. Gezonde vetten moeten bovendien de in vet oplosbare vitaminen leveren.

Eiwitten zitten zowel in dierlijke als in plantaardige levensmiddelen, al kan onze stofwisseling het dierlijk eiwit, dat alle essentiële aminozuren in een grote hoeveelheid levert, optimaal benutten (ze hebben een hoge biologische waarde). Net als koolhydraten levert 1 gram eiwit 4 kcal energie. Toch moet je geen eiwitten nuttigen om de energie die ze leveren. Eiwitten heb je nodig voor hun opbouwende (of anabole) functie. Onophoudelijk vernieuwen en herstellen eiwitten al onze cellen. Onze organen en andere weefsels – spieren, huid, gebit, bloed, nagels, haar, beenderen, kraakbeen, celmembranen – zijn uit cellen gegroeid; cellen zijn opgebouwd uit eiwitten. Eiwitten zijn zo onmisbaar omdat al onze cellen uit talloze eiwitcombinaties bestaan. Eiwitten bepalen, langs onze genen, de kleur van onze ogen, onze bloedgroep, erfelijke ziekten,… Zulke informatie zit verankerd in ons DNA, dat uniek is voor elke mens. Het hemoglobine eiwit is een transporteiwit. Het brengt zuurstof vanuit de longen naar onze energieverbruikende cellen waar zuurstof vereist is voor de verbranding van de macronutriënten. Andere transporteiwitten vervoeren vetstoffen, cholesterol, in vet oplosbare vitaminen, sommige mineralen (ijzer, zink, koper), en geslachtshormonen.

Het belang van de micronutriënten

De micronutriënten door alle natuurproducten voortgebracht zijn vitaminen en mineralen, waarbij we ook de spoorelementen rekenen, én water.

Ze vertonen een veelvoud aan gezonde kenmerken, en dat is typisch voor alle micronutriënten die je in natuurproducten aantreft. Geen enkele voedingstof die in de stofwisseling meetelt mag ontbreken, vitaminen voorop. Vaak zijn vitaminen, en ook mineralen cofactoren: ze helpen bij de afbraak van de macronutriënten (katabolisme), en bij de omzetting tot lichaamseigen stoffen (anabolisme). Toch leveren ze zelf geen energie. Vast staat dat ze ons, net als vezels, tegen ziekten beschermen (ze beschrijven micronutriënten als beschermende stoffen). Ondanks de lage hoeveelheid die we ervan nodig hebben om de levensprocessen te laten plaatsvinden, kan je niet genoeg natuurproducten eten, want we kunnen alleen overleven als de micronutriënten in de drie hoofdmaaltijden verspreid zitten.

Ook water is van levensbelang, als transportmiddel bijvoorbeeld, dat alle voedingstoffen in de cellen brengt. Water dient ook om afvalstoffen af te voeren (water heeft een zuiverende functie). Water, met de mineralen natrium en kalium, voorkomen dat ons lichaam helemaal uitdroogt. Water is zo onmisbaar omdat de stofwisselingsprocessen alleen in aanwezigheid van vocht kunnen plaatsvinden. Ons lichaam bestaat voor zestig procent uit water, onze hersenen voor tachtig procent. Dagelijks gaat een deel van dat vocht verloren. We moeten het vochtverlies opnieuw aanvullen om niet te verschrompelen. Je kan je dorst het best laven aan water, dus daarvan drink je iedere dag een tot anderhalve liter. Daarbuiten helpen natuurproducten ons nog minstens een extra liter vocht op te nemen. Onder de natuurproducten zijn groenten en fruit de vochtleveranciers bij uitstek.

Het is mogelijk een zogenoemde optimale stofwisseling te bereiken, zolang we gevarieerd en volwaardig eten waarbij alle voedingstoffen voorhanden zijn om de stofwisselingsprocessen dusdanig te laten verlopen dat ze ons tegen ziekte beschermen. Dat kan omdat natuurproducten zijn opgebouwd uit een uniek mengsel van micro- en macronutriënten, elk met een eigen beschermende werking. Het zijn natuurproducten, van al de etenswaren, die voor basisvoedsel moeten doorgaan, een leven lang. Want gezond leven, dat moet je onderhouden. Voor een optimale stofwisseling is ook de hoeveelheid voedingstoffen van belang. Met hoeveel brandstoffen we onze stofwisseling dienen te voeden, hangt af van de basale stofwisseling, maar meer nog van hoeveel we bewegen: we moeten de brandstoffen die we uit ons voedsel halen zien kwijt te raken, door arbeid, of door sport. Anders krijg je overgewicht, dat weet iedereen. Dan is het niet ondenkbaar dat de hoeveelheid essentiële voedingstoffen voor iedereen verschillend is. Je moet weten dat ons metabolisme minder goed gaat werken door foute eetgewoonten bijvoorbeeld, en door stress, dat lang geen modewoord meer is. Leeftijd, onze fysieke toestand, onze leefwijze, de individuele stofwisseling en erfelijke eigenschappen spelen een rol. Als we de voedingswaarde van ons voedsel in calorieën of in joule uitdrukken, wordt het mogelijk om de energiebehoefte van elk individu te berekenen.

Ik zeg dat onvervalste levensblijheid het leven verlengt, terwijl stress gaat lopen met onze vitaminen. Kortom, van natuurproducten, bewegen én levensblijheid weten we dat ze de pijlers zijn waarop onze gezondheid steunt, dat terwijl overdaad en stress de wortels zijn van de welvaartsziekten van vandaag.

Besluit

Basisvoedsel waartoe plantaardige en dierlijke natuurproducten behoren moet ons de micro- en macronutriënten leveren. Uit de macronutriënten halen we energie. Fitheid hangt samen met ons energieverbruik. Alleen met de nutriënten water, vezels, vitaminen en mineralen kunnen we ons tegen welvaartsziekten beschermen.

SCAL

---

Over vlees eten

Posted on juni 5th, 2017

Hoe gevaarlijk is vlees voor darmkanker?

Sinds kort staat vlees op de lijst van kankerverwekkende stoffen. Het gaat om rood vlees en bewerkt vlees. De studies bevestigen het gevaar: vlees is een heuse trigger voor kanker, en meer bepaald voor darmkanker.

Waarom steken beschavingsziekten als darmkanker nu frequent de kop op, terwijl we vroeger toch ook vlees aten?

Er schuilt een groot gevaar in het voedingspatroon van welvaartsstaten. Als je goed kijkt naar de eetgewoonten in het rijke Westen, vallen twee dingen op: voedingsvezels vormen maar de helft van de hoeveelheid die ons wordt aanbevolen, maar van vlees eten we meer dan het dubbele van wat gezond is. Dat is het verschil met vroeger, toen niet iedereen elke dag vlees kon eten, omdat ze er de middelen niet voor hadden.

Er is meer dan een antwoord op de vraag, wat zo schadelijk is aan vlees, dat het de darm kwetsbaar maakt voor ontstekingen.

Hier volgt een opsomming:

• Ten eerste zijn er de eiwitten. In rundsvlees, zoals in ander vlees, zit er gemiddeld 20 procent eiwit.  Wie veel vlees eet, eet eiwitrijk en riskeert overgewicht. De niet-bruikbare aminozuren in eiwit worden tot energie omgezet. Daar komt overgewicht van, en vetcellen die zich vermeerderen. Dat dit gepaard gaat met de afscheiding van IGF-1 vormt een nog groter gevaar, want dit hormoon wordt met kanker in verband gebracht, ook darmkanker. Er zijn ook ammoniak en zwavelstof die dierlijk eiwit voortbrengt. Het zijn afbraakstoffen die de dikke darm irriteren: wanneer die darmirriterende stoffen aan de darmwand hechten, lokken ze ontstekingsreacties uit.
• Dan is er het vet in vlees. Meer-magige dieren hebben 1 tot 10 procent vet, waarvan de helft verzadigd is. Onder de gevaarlijke verzadigde vetzuren: laurinezuur, myristinezuur, palmitinezuur en stearinezuur, vetzuren met lange keten. Als ze in het bloed komen verhogen ze de cholesterol, en als ze in de dikke darm worden geloosd, verstoppen ze de dikke darm. Het is normaal dat beta-vetzuren, de vetzuren die in het midden aan glycerol vastzitten, langs de darmwand in het bloed komen, zoals het gebruikelijk is dat vetzuren die aan de twee buitenzijden (op de alfa-posities) aan glycerol gebonden zijn, los van glycerol komen terwijl ze verteren. Het gevaar van ongebonden vetzuren die én verzadigd zijn én tot de lange keten-vetzuren behoren, is dat ze met calcium binden. Dit weten we van palmitinezuur en van stearinezuur: ze vormen onoplosbare calciumzepen, die niet in het bloed dringen, maar in de dikke darm worden geloosd. Daar zijn ze de oorzaak van een harde ontlasting. Van een harde ontlasting komen uiteindelijk divertikels waaruit ontstekingen voortvloeien. Daar heb je vezels voor nodig. Met die darmbeschermende eigenschappen die vezels in zo’n grote mate bezitten, gaat de zuurtegraad hier in de dikke darm van zuur naar neutraal, en dat zorgt voor een gezonde dikke darm.
• Er zijn niet alleen eiwit en vet die vlees van nature bezitten, er zijn nog de additieven ook die men al tientallen jaren bij het vlees voegt. In de transformatie van vers vlees tot vleeswaren en vleesbereidingen is hun toevoeging heel gewoon geworden. Het betreft teerbestanddelen en nitriet waarmee de vleeswarenindustrie ons voedt. Ze worden beschouwd als kankerverwekkende stoffen. Zij behoren tot het uitgebreide gamma van additieven waarover de industrie beschikt om vleeswaren en vleesbereidingen ultrasnel te produceren, volgens een chemisch proces waar de mens met de hulp van additieven ingrijpt niettegenstaande er bewijzen voor bestaan dat ze toxisch zijn. Gekookte en rauwe hammen, spek en kookworst worden gepekeld, soms gerookt. Pekelen is een techniek die al eeuwen lang wordt toegepast om het vlees te drogen. Maar was pekelen vroeger doodgewoon zouten, is dat nu niet meer zo. Tegenwoordig is een pekel samengesteld uit ontelbare stoffen – er is nitriet voor de kleur, er zijn aroma’s voor de smaak, er is fosfaat om water op te slorpen, er zijn verdikkingsmiddelen om het water vast te houden, en verder al wat nodig is om de vleeswaren en -bereidingen zo lang mogelijk te bewaren. Het vlees zuigt de pekel op als een spons water. Daarmee neemt het gewicht van een ham en een worst toe, het gewicht kan er zelfs mee verdubbelen. Wat kun je hieruit besluiten? Niet de volksgezondheid interesseert de fabrikant, als wel het economisch rendement. De consument is bedrogen: niet alleen wat zijn gezondheid betreft, maar ook op nutritioneel vlak krijgt de consument een product met lage voedingswaarde. Waar de ham gedroogd wordt, zijn rookbestanddelen nooit ver weg. De ham wordt gerookt volgens een techniek waarmee de ham het uitzicht van een ambachtelijk gedroogde ham krijgt. En dan zijn er bestanddelen die op de ham neerslaan: in de rook werden polycyclische aromatische koolwaterstoffen gevonden, die kankerverwekkend zijn. Het is om die reden die iedereen bekend is, dat vlees nooit in contact met de rook mag komen, of je nu barbecuet, of vlees of vis rookt. Het is niet alleen het roken, er bestaat zelfs een rookaroma dat ze bij gerookte ham voegen, speciaal voor wie van de rokerige geur van vlees houdt, een aroma waar diezelfde kankerverwekkende stoffen in voorkomen, tot teer aan toe. De industrie probeert ons gerust te stellen: het aroma schijnt in minieme dosis geen gevaar te vormen; en koud roken zou veiliger zijn dan warm roken.
• Soms is vers vlees toebereiden ook schadelijk, en wel als het vlees een aangebrand korstje krijgt – zoals vlees wordt als we bakken of grillen op hoge temperatuur. Zo kon men heterocyclische aminen waarnemen, in wier vluchtige stoffen zich geurstoffen verspreiden die niet gewoon maar onze eetlust wekken. Achter de geurstoffen schuilt een groot gevaar: heterocyclische aminen zijn een van die stoffen die kanker aanwakkeren.

• Even gevaarlijk is de aanwezigheid van linolzuur in vlees, de voorbode van ontstekingen. Linolzuur is pas schadelijk als de verhouding met linoleenzuur uit evenwicht is. De laatste tientallen jaren heeft de westerse mens zich een voedingspatroon eigen gemaakt dat van vers naar bereid is overgegaan, waar een buitenproportionele hoeveelheid linolzuur in voorkomt. En daarmee ook het evenwicht tussen linolzuur en linoleenzuur heeft verstoord. De wanverhouding valt ons des te meer op in kant-en-klare gemaksvoeding, als charcuterie, bloedworst en leverworst, salades, maaltijden, fast food, muesli,… En ook het veevoeder is veranderd. In vers vlees van een dier dat heeft geweid, is de verhouding linolzuur – linoleenzuur uitstekend. Zo heeft rood spiervlees een verhouding linoleenzuur/linolzuur = 1/3. Dat is helemaal niet slecht. Want in varkensvlees tref je voor 1 deel linoleenzuur minstens 6 delen linolzuur aan. Gelukkig zit er veel oliezuur in varkensvlees. En dat is goed, want oliezuur houdt ontstekingen tegen, net als oliezuur aan bloedklonters kan verhelpen. Samengevat: het is helemaal niet goed dat een voedingsmiddel veel linolzuur bevat. En als er een reden is waarom linolzuur aanzet tot ontstekingen, dan ligt dat aan de afwezigheid van oliezuur en linoleenzuur in ons voedsel. Oliezuur en linoleenzuur kunnen het evenwicht herstellen. Dat is waarom oliezuur en linolzuur en linoleenzuur elkaar in evenwicht moeten houden. Het is een kwestie van voedingsmiddelen juist te combineren. Het is niet alleen vlees. Het komt ook door de overmaat aan linolzuur die in kant-en-klare gerechten zitten: olie in margarine en mayonaise en dressing, bonbons en chocopasta, granen in muesli, olie en granen in muffins, koekjes en wafeltjes, tortilla’s en pannenkoeken, roomijs en fastfood. Zoet of hartig, gemaksvoedingsmiddelen staan niet bekend om een evenwicht in bio-actieve stoffen. En de omega-vetzuren zijn er helemaal uit balans. Als je even zoekt vind je meteen de verschillen. Moet je de verhouding tussen linolzuur en linoleenzuur in onderstaande tabel zien.  Is het een voedingspatroon waarin linoleenzuur vrijwel afwezig is, dat onze reumatische pijnen verklaart? De uitwerking van fosfaat en linolzuur is als eerste in de gewrichten voelbaar. Het is typerend voor de uit de hand gelopen geïndustrialiseerde maatschappij van vandaag. Ik heb gezocht naar voedingsmiddelen die meer linoleenzuur dan linolzuur opleveren, en kwam uit bij het mediterrane dieet. We nemen het mediterrane dieet niet voor niets als voorbeeld. Voor vrijwel geen verzadigde vetzuren levert het veel oliezuur en alfa-linoleenzuur op. Olijven en avocado eet je voor hun oliezuur. Vis heeft allerlei omega 3-vetzuren. Van alle dierlijke voedingsmiddelen heeft alleen vette vis meer linoleenzuur dan linolzuur. Wat met vlees onmogelijk is, namelijk de wanverhouding tussen linolzuur en linoleenzuur herstellen, is mogelijk met vette vis. Zo voorkom je ontstekingen in de dikke darm. Dat zit zo: er zijn twee poly-onverzadigde vetzuren. Het ene, linoleenzuur, brengt prostaglandinen voort die ontstekingen remmen; uit het andere, linolzuur, ontstaan prostaglandinen die ontstekingen aanwakkeren. Aldus luidt het advies: voor elke vier gram omega 6 die we innemen hebben we een gram omega 3 nodig. Dat evenwicht bereikt de carnivore eter door gevarieerd te eten. Bijvoorbeeld: een keer per week eet je rood vlees; de volgende dag scharrelkip, daarna varkensvlees, en een keer in de week: vette vis. Je hoeft niet iedere dag vlees te eten, het mediterrane dieet bestaat uit groenten en fruit, olijven en kaas, en noten en boleten met de smaak van vlees, die minstens zo lekker zijn.
• Wat de aanwezigheid van veel linolzuur in het dieet gevaarlijk maakt, is dat linolzuur zo gevoelig voor oxidatie is. Oxidatie activeert zuurstofderivaten. En onder de zuurstofderivaten vrije radicalen die de celmembranen beschadigen. Met antioxidanten breng je de aanvallen van radicalen tot stilstand. Vitamine E beschermt tegen oxidatie, vitamine A vangt de radicalen op die de oxidatie voortbrengt. Dat brengt mij bij nog een ander nadeel van linolzuur: het hindert de opname van vitamine E. En een meervoudig onverzadigd vetzuur dat zo gevoelig is voor oxidatie vraagt vitamine E, en wel in een dosis die zich verhoudt tot de hoeveelheid linolzuur en linoleenzuur die we nuttigen. Het is heel normaal dat vitamine E altijd in de cellen aanwezig is, daar waar de oxidatie gedijt. Zo is het mogelijk de reactie waartoe oxidatie aanzet, te neutraliseren nog voor zuurstofradicalen schade kunnen aanrichten. Het effect van vitamine E op het carcinogene nitriet is even krachtig. Herinner je nitriet van het pekelzout dat in gepekelde vleeswaren wordt verwerkt. Het is vitamine E dat nitriet opruimt samen met vitamine C.
• Daarom staan omega 3 vetzuren, vitamine A en vitamine E op de lijst van kankerwerende stoffen. De Hoge Gezondheidsraad, die onze voedingsbehoeften bundelt, beveelt van vitamine E per dag 8 – 10 milligram aan, wat ADI betekent. Die dagelijkse dosis (ADI) haal je niet uit vette vis, en evenmin uit vlees. Daar is er van vitamine E zelden sprake. De enige manier om genoeg vitamine E binnen te krijgen is door groenten en fruit te eten, en daarnaast noten en aromatische kruiden, volle granen en eieren, en niet in geringe dosis. De meeste bio-actieve stoffen kom je in planten tegen. Ze zitten opgedeeld bij de fytonutriënten, stoffen waarmee het plantenrijk zich van dierlijke voedingsmiddelen onderscheidt. Met de komst van gemaksvoedsel zijn mensen hun gezonde eetgewoonten verleerd. Zie maar naar India. De oogst van mango moet er overvloedig zijn, zoals mensen er in het oogstseizoen in één dag wel 10 mango’s eten. Daarvan zijn ze fit en zo gezond als je mag verwachten van micronutriënten die tot boven de ADI uitstijgen: van vitamine E die 10 milligram oplevert, net als van de vitaminen A en C en nicotinamide waarvan ze een overdosis binnenkrijgen. Zo beschermen ze hun aders. In oosterse culturen voelen ze feilloos aan wat ze ons westerlingen opnieuw moeten aanleren. Vandaar dat we vanaf de lente heel veel rauwkost moeten eten: alle soorten sla, met tomaten, aromatische kruiden, spinazie. En als de winter komt: knolselder en pompoen, kool en pastinaak. Hoewel er veel vitamine E in kolen voorkomt, verliezen ze door de bereiding veel van hun vitamine E. Daarom is het variëren op appels en peren, frambozen en aardbeien, blauwe en zwarte bessen, abrikoos en pruimen. Elk seizoen heeft andere groenten en vruchten te bieden. De dosis per 100 gram is laag, maar niet zo laag dat we ze net zo goed niet kunnen eten. Het komt erop aan ze overvloedig te eten. Ik weet niet of er nog veel andere voedingsmiddelen zijn die meer vitamine E hebben dan die opgesomd in onderstaande tabel.

  Voedingsmiddel	Dosis vit. E	Linoleenzuur	Linolzuur
  2 eitjes	2 mg	1650 mg	100 mg
  Mango	3 mg	67 mg	9 mg
  7 hazelnoten	3 mg	60 mg	4500 mg
  10 walnoten	1,2 mg	1,6 gr	6,8 gr
  1 avocado	1,3 mg	165 mg	1650 mg
  4 sneetjes brood van volgraanmeel: spelt, tarwe, rogge	1 - 2 mg	--	--

  Samengevat: als je weinig fruit of rauwkost eet, krijg je met de leeftijd ontstekingen te verduren, door een tekort aan vitamine E, C en DHA en EPA-vetzuren. Uit tekorten ontstaan beschavingsziekten, als diabetes, hart- en vaatziekten, kanker.

Als je op zoek gaat naar redenen waarom vlees gevaarlijk is voor darmkanker, dan vallen vier dingen op aan onze eetgewoonten:

☑ het dagelijkse gebruik van vleeswaren en vleesbereidingen
☑ het dagelijks gebruik van gemaksvoedsel waarin geraffineerde oliën voorkomen
☑ de afwezigheid van rauwkost
☑ de afwezigheid van vette vis in uw dieet

Hoe is het mogelijk dat maar een paar generaties terug mensen nog wisten dat als ze gezond wilden blijven, ze onbewerkte natuurproducten hoorden te eten?

Als groenten bij iedere maaltijd wenselijk zijn, dan is rauwkost een noodzaak bij rood vlees. Zij die in kankeronderzoek bedreven zijn, zeggen ons dat we meer tomaten, peulvruchten, rauwkost in het algemeen, en fruit moeten eten. Zoals ze doen in mediterrane landen. Als je rondreist in landen met traditionele culturen, en je ziet kans door hun boomgaarden te wandelen, ontdek je al wat goed is om ons tegen beschavingsziekten te beschermen: druiven en perziken, abrikozen en citrusvruchten, olijven en amandelen, auberginen en courgetten, tomaten en paprika’s, pompoenen en peulvruchten, aromatische kruiden en uien. Het Hof van Eden zou ik het noemen, als het niet nu nog in werkelijkheid bestond. Onder de mediterrane zomerzon groeien de planten goed. Dat merken we aan hun kleuren. In de zon gerijpt hebben ze felle kleuren. Ze laten een hoop bio-actieve stoffen vermoeden, zo veel als nodig om ons tegen ziekten te beschermen. Je moet alleen maar hun aromatische geuren opsnuiven of je begint ervan te eten, en je begrijpt meteen: geen andere vruchten smaken zo intens als die in de mediterrane tuin gerijpt. Ik herken geen van die subtiele geuren en smaken in het fruit dat ik in de buurtwinkel koop. Daarmee vergeleken lijkt het fruit van bij ons in niets meer op wat we vroeger gekend hebben. De vruchten zijn nog wel herkenbaar aan hun kleur, maar hun smaak kun je niet meer savoureren. Daar hebben ze te weinig bio-actieve stoffen voor. Ze schijnen veel minder vitaminerijk te zijn dan hun oppervlakkige kleuren laten uitschijnen. Als ze geneeskracht missen, is ze eten zinloos. Aan een tomaat die vanbuiten rood getint is, maar aan de binnenkant alleen maar een vage rode kleur heeft, daar heb je niets aan: de smaak is te waterig om de bio-actieve stoffen te hebben die ons tegen beschavingsziekten beschermen. Daarvoor leggen steeds meer mensen voor zichzelf een moestuintje aan. Of ze vervangen sierhagen door een haag met struiken vol met bessen of appels. Wie ze eenmaal heeft gegeten, kan geen massafruit meer eten. De intense smaak is iets om nooit meer te vergeten. Voor een lage hoeveelheid calorieën hebben mediterrane zongerijpte vruchten het hoogste antioxidatief potentieel (ORAC). Zie hier enkele voorbeelden van hun uitwerking op de dikke darm.

☑ Olijven eten we voor hun hoge dosis oliezuur waar tweederde van het vet uit bestaat.

☑ Pompoenen en abrikozen hebben een hoge dosis van het pro-vitamine A. Het is de rijpe oranje kleur waaraan je caroteen kan onderscheiden. Het is ook caroteen die de pompoensoep oranje kleurt, en het is hetzelfde caroteen dat darmkanker helpt te voorkomen. Dat leren we uit onderzoek.

☑ Auberginen hebben de rood-paarse kleur van anthocyanen, een stof die tot de diverse groep van uitermate geneeskrachtige flavonoïden behoort. Sommige flavonoïden kleuren vruchten paars, andere rood, zwart of blauw. Het zijn anthocyanen die ook in druiven, bramen, frambozen en bosbessen zitten, telkens hun kleuren naar blauw, zwart of rood omslaan. Diezelfde anthyocyanen hebben dat dieprode effect op kersen (morellen bijvoorbeeld), teken dat ze rijp zijn. Het belangrijkste is nog dat anthocyanen dat onophoudelijk ritme waarmee kankercellen delen, doen stoppen.

We vinden de bio-actieve stoffen ook in onze eigen groenten terug. Spinazie heeft caroteen in hoge dosis; in rode kool zit een grote hoeveelheid anthocyanen, herkenbaar aan de rood-paarse kleur. Sla, broccoli, ui en groene kool hebben quercitine, een ander flavonoïde; quercitine dient nog voor iets anders, namelijk om ons tegen ontstekingen, van het soort dat tot kanker kan leiden, te beschermen. Een even effectieve stof, als het over kankerbestrijding gaat, is kaemferol. Je vindt deze flavonoïde in prinsessenbonen, spruitjes, broccoli, zwarte en blauwe bessen, framboos, bramen, appels en in de steenvruchten – pruimen en abrikozen, perziken en kersen.

Samengevat: Als het zo is dat vlees darmkanker veroorzaakt, dan kan dat niet losstaan van de afwezigheid van antioxidanten in onze maaltijden. En van vezels.

Zeker is dat vezelarm eten tot divertikels leidt. Dat zit zo: vezels geven de prikkel die de dikke darm tot bewegen aanzet. Meer zelfs, vezels leggen de dikke darm contracties op die elkaar in een gelijkmatig tempo opvolgen. Als die prikkel wegvalt, verstopt de dikke darm, en verhardt de ontlasting. Daar komen onregelmatige darmsamentrekkingen uit voort. Tegelijk verhoogt de druk. Een hoge druk maakt dat het darmslijmvlies tussen de spierlaag door naar buiten uitstulpt (divertikel) bij elke contractie van de dikke darm. Dat moet je zien te voorkomen. Alles wat er zich in divertikels nestelt zijn voedselresten waarin bacteriën gaan woekeren die zich met de voedselresten voeden. Daarvan krijg je ontstekingen. Dat is waarom de dikke darm vezels nodig heeft. Vezels zitten in alle volle granen en noten, fruit en groenten, op een plek ergens vlakbij de schil. De aanbeveling is niet min – elke dag dertig gram. Het is om darmproblemen te voorkomen, dat er meer vezels nodig zijn dan die je uit één maaltijd haalt. Daarom eet je ook fruit, liefst bio, ongeschild of dun geschild. Begin er al ’s ochtens mee: oplosbare en onoplosbare vezels haal je ook uit volgranenbrood, en een notenpasta van amandel bijvoorbeeld; bij de lunch heb je de keuze tussen rauwkost, soep, of aardappelsla; eet tussendoor fruit, noten of soep; en serveer bonen of een andere bereide groente bij de warme maaltijd.

Samengevat: Als het over darmkanker gaat heb je geen keuze – als je verslaafd bent aan vlees of gemaksvoedsel, maar van groenten en fruit minieme hoeveelheden oppeuzelt, dan ga je vroeg of laat ondervinden hoe de schadelijke stoffen, die na de afbraak van eiwitten en linolzuur overblijven, op de dikke darm inwerken. Als je vlees eet, neem dan een kleine portie, eet liever vers vlees dan vleeswaren, en neem er altijd buitensporige hoeveelheden groenten bij. Meer heb ik over dit onderwerp niet te vertellen. Behalve nog dit: kijk naar de onderstaande tabel en zie zelf hoe schrikwekkend ver linolzuur (omega 6) en linoleenzuur (omega 3) in etenswaren uiteen kunnen liggen.

---